Vài nét đặc trưng các Tòa Thánh và Thánh Sở Cao Đài

Ròng rã suốt năm năm, từ đầu năm 1999 đến cuối năm 2003, tôi và đạo huynh Nguyễn Văn Tài, Cai Quản Thánh Thất Bàu Sen hiện nay, liên tiếp đi thăm, tìm hiểu các thánh sở Cao Đài hiện hữu trong toàn quốc từ Bắc chí Nam của tất cả các hệ phái Cao Đài. Kết quả chúng tôi thu thập hình ảnh, tên và địa chỉ của 1300 Thánh sở gồm khoảng 98% các Thánh thất, Thánh tịnh, Đàn của tất cả các hệ phái và thánh sở đơn lập.

Mỗi Tòa Thánh và Thánh sở Cao Đài trực thuộc đều có nhiều nét đặc biệt tượng trưng về hình thức cũng như về nội dung của riêng hệ phái mình. Vậy nhìn vào những điểm đặc trưng nào của Thánh thất, Thánh tịnh để phân biệt thánh sở nầy thuộc Hội thánh nào.

Hầu hết các Thánh sở thông thường của mỗi Hội Thánh đều xây cất theo kiểu mẫu của Tòa Thánh hệ phái mình. Vì vậy đặc điểm của Tòa Thánh thuộc hệ Phái nào cũng là đặc điểm của Thánh thất, thánh tịnh của hệ phái đó.
Sau đây chúng đạo đệ xin nêu một vài nét đặc trưng thông thường về hình thức của một số Tòa Thánh Cao Đài cũng là nét đặc trưng của Thánh sở liên hệ trực thuộc. Các Tòa Thánh có nhiều thánh sở trực thuộc lần lượt theo thứ tự được trình bày trước.

I-Tòa Thánh Tây Ninh

Đứng hàng thứ nhất về số lượng thánh sở Cao Đài, Hội Thánh Cao Đài Tây Ninh với một Tòa Thánh nguy nga lộng lẫy, tượng trưng một Bạch Ngọc Kinh tại thế, được xây dựng từ năm 1936 đến 1941 tạm xong, hoàn chỉnh năm 1947.

Trong nội ô Tòa Thánh có khoảng 27 cơ sở phụ thuộc trên diện tích rộng 96 mẫu tây. Thánh sở ngoại vi có Trí Giác Cung, Trí Huệ Cung, Vạn Pháp Cung, khoảng 355 thánh thất, 110 Điện thờ Phật Mẫu, phân bổ trong 32 Tỉnh thành. Tỉnh Tây Ninh là nơi đặt Tòa Thánh Tây Ninh có nhiều thánh thất nhất với 61 ngôi và nhiều ĐTPM nhất với 31 ngôi. Thánh thất Cao Đài Tây Ninh có 3 kiểu số 2, số 3,và số 4 có tháp Hiệp Thiên Đài, kiểu số 5 và 6 không có tháp Hiệp Thiên Đài.

Nét đặc trưng của Thánh thất:
1)-Tháp Hiệp Thiên Đài Tòa Thánh Tây Ninh mỗi bên có 5 tầng (không kể tầng trệt) có bao lơn (Còn tháp HTĐ của các Thánh Thất thường mỗi bên có bốn tầng).
2)-Ô Thiện, Ô. Ác: Bên cửa chánh tầng trệt phía lầu chuông có hình ông Thiện hướng ra ngoài, phiá bên cửa lầu trống là ông Ác.
3)- Hình Tam Thánh Ký Hòa Ước: Giữa hai cửa chánh, trên vách chắn ngang ngăn cách phần bên trong Cửu Trùng Đài, có bức họa Tam Thánh ký Hòa ước là:

• Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm Thánh hiệu là Thanh Sơn Đạo Sĩ mặc triều phục Việt Nam cầm bút lông mèo viết câu chữ nho”Thiên Thượng Thiên Hạ Bác Ai Công Bình”.
• Đức Victor Hugo, Thánh Hiêu là Nguyệt Tâm Chơn Nhân cầm bút lông ngổng viết câu tiếng pháp “Dieu et Humanité amour et justice”
• Đức Tôn Văn tức Tôn dật Tiên, Thánh Hiệu là Trung Sơn Chơn Nhơn, cầm nghiên mực đỏ để cho hai vị kia chấm bút viết vào bia đá.

4)-Tháp bát Quái: Trên nóc Bát Quái Đài có một tháp cao hình 8 cạnh bát quái có 3 tầng
Bên trong Bát Quái Đài:
5)-Thờ Long Vị: viết bằng chữ Hán tôn hiệu các đấng Tam Giáo Đạo Tổ, Tam Trấn Oai nghiêm, Ngũ Chi Đại Đạo.
6)-Hai Dàn bát bửu: mỗi dàn là tám bửu bối của bát Tiên :*(-1) Hồ lô và gậy,(2) quạt và cây phất chủ, (3)Gươm và phất chủ,(4) Cặp Ngọc Bản,( 5) Hai cây Gậy trong cái Ong (6) Hoa sẽn, (7) Hoa Lam, (8) Thủ quyền ,(ống sáo ),
7)-Tên Thánh Thất: thường lấy tên xã, Huyện hoặc Tỉnh địa phương một số rất ít lấy tên đặc biệt như Khổ Hiền Trang, Huỳnh Đức, Thái Hòa v.v.. Các Thánh thất trực thuộc Châu thành Thánh Địa cũ thì không có hai tháp Hiệp Thiên Đài, trước năm 1975 tên gọi theo số thứ tự từ đệ nhứt đế đệ nhị thập, hiện nay thì thường lấy tên của ấp hoặc xã.
7a)-Đạo Kỳ: treo theo bề đứng có ba màu: phần trên màu vàng, giữa xanh, phần dưới màu đỏ. Phần màu vàng có thêu 6 chữ ĐĐTKPĐ bằng chữ nho màu đen. Phần màu xanh có thêu Thiên Nhãn và Cổ Pháp Tam Giáo: Xuân Thu, Phất Chủ và Bát Vu.
8)- Vị trí: các Thánh Thất thường ở gần khu hành chánh, thuận tiện đi lại trên đường giao thông đường bộ. Gần Thánh Thất thường có một Điện Thờ Phật Mẫu.
9)-Đền Thờ Phật Mẫu:* Xây dựng năm 1953 (Mặt tiền Đền có một tầng trệt và một lầu ở giữa có một tháp cao hình vuông 4 tầng với 3 lớp mái ngói dùng làm Tháp chuông (18m). trên thu lôi có gắn hình chữ Vạn. Nóc mái lợp có ba lớp ngói âm dương trên nóc có con chim Thanh Loan rất lớn màu xanh trong tư thế xòe cánh đáp xuống).
Tại địa phương có Điện (không phải là Đền) thờ Phật Mẫu kiểu từ số 2 đến số 4 giống như Kiểu Đền Thờ Phật Mẫu, các kiểu nhỏ thì không có lầu, không có tháp. Các Chi phái khác không có ĐTPM ở địa phương.

Thánh thất đặc biệt là Khổ hiền Trang, hiện nay thuộc xã Phú Mỹ Huyện Tân Phước Tiền Giang, đây là nơi Đức Hộ Pháp Phạm Công Tắc đã hai lần về trong năm 1929 và phát xuất cùng 36 vị đi đào lấy Long Tuyền Kiếm do Trung Quốc ếm tại ngọn núi Lan tại làng Phú Mỹ vào 7-4-năm 1929. *Nơi đây cũng còn là nơi quê của Ô. Đinh công Trứ, người có công lập Đền Thờ Phật Mẫu đầu tiên tại trường Qui Thiện năm 1948,(Trí Giác Cung hiện nay).

II-Tòa Thánh Bến Tre

Thành lập tại Tỉnh Bến Tre từ năm 1934 Hội Thánh lấy tên là Ban Chỉnh Đạo. Từ năm 1938 Hội Thánh dùng danh xưng là Hội Thánh Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ hay Hội Thánh dưới quyền ủng hộ của Đức Giáo Tông Nguyễn Ngọc Tương.

Kể từ 1-1-1971, Hệ Bến Tre tách ra thêm một hệ nữa lấy tên là Giáo Hội Bến Tre đặt Hội Thánh tại Thánh thất Đô Thành Quận 6 TP.HCM. Từ năm 1997, Hội Thánh Ban Chỉnh Đạo được tái lập với sự hoàn nguyên từ Hội Thánh ở Đô Thành về Bến Tre. Tòa Thánh Bến Tre được xây cất xong năm 1935. Đây là Toà Thánh Không có quả Càn Khôn thờ nơi BQĐ. Đã có trên 70 năm, cổ nhứt so với các Toà Thánh khác. Sau Tòa Thành là Thiên Phong Đường, nơi làm việc của các Chức sắc Cao cấp. Quanh Tòa Thánh có Diêu Trì Bửu Điện thờ Đức Diêu Trì Kim Mẫu (không gọi là Đền thờ Phật Mẫu), Vườn Kỳ Thọ có nhà tịnh, nơi tịnh luyện của Đức Giáo Tông Nguyễn Ngọc Tương, Nhà Tu Trung Thừa Nam, Nữ, Nhà tu Thượng Thừa Nam và Nữ. Đứng hàng thứ nhì về số lượng Thánh sở Cao Đài, Hệ Bến Tre hiện có khoảng 251 Thánh Thất phân bổ trong 25 tỉnh, thành. Tỉnh Bến Tre là tỉnh có nhiều thánh Thất BCĐ nhất (61).
1)- Nóc HTĐ cao và nhọn: Mặt tiền Hiệp Thiên Đài có hai tháp mỗi tháp có hai từng, nóc cao và nhọn bên trên chót vót có gắn hình chữ Vạn.

2)-Không có tháp Bát quái: Trên nóc Bát Quái Đài không có xây tháp bát quái, nóc liền với Cửu Trùng Đài,.* (Ngoại trừ Thánh thất Trường Bình và Tân Sơn Nhì thì trên nóc Bát Quái Đài có xây một tháp 8 cạnh có 3 tầng giống như của Tây Ninh).

3)Thờ cốt tượng: Là những thánh sở có lâu đời, thờ y theo lúc đầu thời khai minh Đại Đạo tại Gò Kén, Phái Bến Tre thờ cốt tượng Tam Giáo đạo Tổ, Tam Trấn oai nghiêm, Đức Gia Tô Giáo Chủ, Đức Khương Thượng Tử Nha.

4)-Diêu Trì Bửu Điện: Khác với Tây Ninh, nơi thờ Đức Mẹ gọi là Diêu Trì Bửu Điện, không gọi là ĐTPM. Ngoài Toà Thánh, ở địa phương, không có nơi nào có DTBĐ (Trừ T.thất Bình Hòa).

5)Một số nơi có nhà tu Trung thừa.
*( Nhà tu Trung Thừa được tổ chức thành cơ quan có nhiệm vụ qui hiệp chư môn đồ của đức Chí Tôn; những người có chí hướng thương đời mến đạo vào đây tu thân làm công quả (theo bậc Nhơn và Thần đạo). Đạo đức căn bản của bậc trung thừa là đức công bằng, chánh trực, nhân nghĩa. Cũng dựa vào điều kiện đó mà đào luyện những ngừời có chí trở thành bậc tài đức (bậc Thánh Đạo) để ra gánh vác việc phổ thông chơn đạo, thược hiện trọn vẹn đức yêu sinh của Thượng Đế.)

6)Tên Thánh Thất: Giống như phái Tây Ninh, tên thánh thất lấy theo tên xã, huyện hoặc tỉnh điạ phương, và ở các vị trí dễ tìm.
* 6a): Cờ đạo (đạo Kỳ) như Tây Ninh từ trên xuống là vàng, Xanh đỏ. Nhưng Phướng thì đổi màu thứ tự là Xanh Vàng Đỏ .
*7)-Trong Thánh thất, trước bàn nội nghi có bàn thờ ảnh Đức Giáo Tông Nguyễn Ngọc Tương

*8)-Cạnh hai bên bàn nội nghi có hai con hạt cao đứng trên lưng hai con Qui

*9)-Trong Thiên phong đường có Bài Thương Yêu của Đức Chí Tôn dạy

Thánh thất đặc biệt là Thái Bình Thánh Địa, thường gọi là nhà Nhóm, đây là một thánh thất đặc biệt của BCĐ ở vị trí chỉ cách cổng số 12 Tòa Thánh Tây Ninh có 200m, do Đức Ngọc lịch Nguyệt hiến đất và xây dựng, và là nơi Ngài đã cùng làm việc với các Ngài Lê Bá Trang, Nguyễn Ngọc Tương. Nơi đây còn di tích bàn, ghế, tủ, hình ảnh của Ngài Lê Bá Trang để lại, và là nơi đã cất giữ 7 chiếc Ngai, Bộ lọng tàn và hai dàn Bát Bửu của Tòa Thánh Tây Ninh trong thời gian Pháp chiếm Toà Thánh từ 1941 đến 1946.

III-Tòa Thánh Châu Minh

Tòa Thánh Châu Minh của Phái Tiên Thiên đứng thứ ba về số lượng thánh sở Cao Đài, Tòa Thánh đặt tại xã Tiên Thủy Huyện Châu Thành Bến Tre, làm lễ lạc thành năm 1956. Trong nội ô có Diêu Trì Bửu Điện, không gọi là Đền Thờ Phật Mẫu, khánh thành năm 1955, có Tòa Nội Chánh, Báo Ân Từ. Các Thánh sở ngoại thuộc hiện có khoảng 127 Thánh Tịnh phân bổ trong 15 tỉnh thành. *Có trên 20 ngôi đã bị hoại và có 6 ngôi nay trực thuộc MCĐ, hai cái thuộc HTTG (Th Tịnh Kim quang Minh Đài và Ngọc Linh Đài). Tỉnh Bến Tre là tỉnh có nhiều Thánh Tịnh nhất 30 ngôi.
1) Quả Càn Khôn thờ Thiên Nhãn: Ngoài Toà Thánh Châu Minh, Tòa Thánh hữu vi, Quả Càn Khôn còn được thờ tại Toà Thánh Thiên Thai, Toà Thánh Vô Vi của Thiên Thiên. Có một số Thánh Tịnh Tiên Thiên, trên Bửu Điện có thờ thêm Quả Càn Khôn có vẽ hình Thiên Nhãn đường kính 1m,10 treo trước thánh Tượng như các Thánh Tịnh Trung Thiên, Hòa Minh Trước Cảnh, v.v..
1a)-Phướng huỳnh: 1,m2-1,m8 màu vàng treo liên tục suốt ngày đêm. Phướng tam thanh 12 mét (Vàng xanh đỏ) treo các ngày sóc vọng. Phướng Linh có rìa xanh treo vào các ngày lễ lớn.
2)Thánh Tịnh: không gọi là Thánh thất như Tây Ninh và Bén Tre, Các Thánh tịnh của Tiên Thiên được xây dựng theo kiểu, kích thước, do Ơn Trên chỉ dạy, đồng thời Ơn Trên cũng đặt tên, không theo địa danh. Do đó hình thức các Thánh Tịnh Tiên Thiên có nhiều vẻ đặc sắc nhưng cũng không ngoài hình thức Toà Thánh và cũng có tên rất đẹp nơi cõi thiên như Ngọc Điện Huỳnh Hà, Diêu Trì Cung, Ngọc Thiên Cung, Bạch Long Cung Hoàng v.v..
3) Vị Trí: Có lẽ cần sự yên tĩnh để tu tịnh nên Ơn Trên đã chọn vị trí hầu hết các Thánh Tịnh đều ở vị trí rất sâu, thậm chí sát bờ sông, có nơi không có đường bộ đi vào, nên rất khó tìm.
* 4)Bài thương yêu: do Đức Chí Tôn dạy, được viết trân trọng thường trên một bia được xây trước cột phướng, mặt tiền Thánh tịnh.
* 5)Chữ nhựt nguyệt: Lầu Chuông lâu trống có hai tầng, có bao lơn, nóc không nhọn như BCĐ. Mặt tiền nơi lầu Chuông thường có chữ Nhựt, lầu trống có chữ Nguyệt viết bằng chữ Hán.
6)Rồng phung 5 trái Châu: thay chỗ tam thánh ký hòa ước, bức họa Con Rồng xanh phung 5 trái Châu nơi tầng trệt giữa hai tháp Hiệp Thiên Đài.
7)Tháp Bát Quái Đài: trên nóc Bát Quái Đài xây nhô lên một tâng thấp tháp 8 cạnh. Trong sân trước Thánh tịnh, thường có xây một cái ao nhỏ có hình bát giác cao khoảng 7 tấc có nắp đậy kín.
*8)Bàn thờ Đức Giáo Tông Nguyễn Bửu Tài được kê sát trước bàn nội nghi

Tòa Thánh Thiên Thai ở xã Mỹ Phước Tây H. Cái Lậy Tiền Giang là thánh sở đặc biệt vì đây là nơi đầu tiên hình thành phái Tiên Thiên v à hiện còn là một Tòa Thánh Vô Vi của Tiên Thiên. Không có Hội Thánh nào lại có hai Tòa Thánh.

IV-Hội Thánh Truyền Giáo

Không gọi là Tòa Thánh,Trung Hưng Bửu Tòa của Hội Thánh Truyền Giáo, có hính thể tam đài không lớn lắm, nhưng vẻ uy nghiêm rõ nét. Trong Bát Quái Đài có thờ Thánh Tượng Thầy trên Quả Càn Khôn, và thờ bài vị Đức Giáo Tông Vô Vi ĐĐ (Các Thánh thất chỉ thờ Thiên Nhãn, không có thờ bài vị Đức Giao Tông Vô Vi). Trung Hưng Bửu Tòa đặt tại 63 đường Hải Phòng TP Đà Nẵng, được khánh thành năm 1956 cùng với ngày Thành lập Hội Thánh Truyền Giáo, là Hội Thánh có số lượng thánh sở đứng hàng thứ tư với hơn 60 thánh thất và 13 cơ sở đạo, và trên 100 thiên bàn ở các xã đạo, phân bố rải rác trong 17 tỉnh thành. Quảng Nam Đà Nẵng là tỉnh có nhiều thánh sở nhất: 23 thánh thất và 8 cơ sở đạo.

1)-Tên thánh sở: những thánh sở lập trước 1956 do Ơn Trên đặt như Từ Quang, Thanh Quang, Linh Bửu v.v Các Thánh Sở có sau năm 1956 thường có tên bắt đầu chữ Trung như Trung Chính, Trung Tín ,Trung Minh ,Trung Hiền

* 2) -Hình Đức Ngô Minh Chiêu: Hầu hết các Thánh sở đều có hình Đức Ngô Minh Chiêu nơi vị trí trang trọng. Có rất nhiều vị thọ pháp Chiếu Minh của Ngài Ngô.

*3)-Quả Càn Khôn: Ngoài Trung Hưng Bửu Tòa, Thánh Đường Tuy Hòa ở Tuy Hòa Phú Yên có quả Càn Khôn thờ Thánh Tượng đường kính khoảng 2m20 .

4)- Lầu chuông và lầu trống HTĐ có hai tầng, với hai nóc mái cong giống như kiểu chùa của miền sông nước. Trên chót vót có hình chữ Vạn.

5)- Trên nóc BQĐ xây hai tầng 8 cạnh Bát Quái với hai mái giống kiểu như Tây Ninh

*6)-Phân bổ lan rộng: Tuy Thánh sở có không nhiều nhưng sức phân bổ của Hội Thánh lan rộng mạnh mẽ khắp nơi rất xa, đặc biệt TP HCM, Bà Ria Vũng tàu, vùng Cao Nguyên Pleiku, Daklak, Thanh Hóa, Nghệ An

Thánh sở đặc biệt là Thánh thất Trung Thành nay đã dời địa điểm, đựơc tạo tác và xây dựng gấp rút trong vòng một tháng để kịp đến ngày (mồng 8 tháng 4 Mậu dần (1938) khánh thành và mở Đại Hội Long Vân kỳ tám và làm cơ sở đạo đầu tiên của Hội Thánh Truyền Giáo. Và cũng là nơi Ngài Ngọc Chưởng Pháp Trần Đạo Quang, Chưởng Quản Cửu Trùng Đài Minh Chơn Đạo và Bảo Đạo Cao Triều Phát, Chưởng Quản Hiệp Thiên Đài, đến dừng chân để tiếp nhận đạo đồ các Phật đường Đạo Minh Sư qui hiệp về với Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ. Thánh thát Trung Thành còn là nơi phái đoàn Hội Thánh Tiên Thiên vận động hỗ trợ tinh thần và vật chất xây dựng do Chưởng Pháp Nguyễn Thế Hiển và Đầu sư Nguyễn Bửu Tài, Riêng Chưởng Pháp Lê Kim Tỵ Hội Thánh Tiên Thiên thì được lệnh Thiêng Liêng ủy thác trọng trách tạo tác và xây dựng. *Vào dịp Lễ Khánh thành và Đại Hội Long Vân, Liên Hòa Tổng Hội đã do Ngài Nguyễn Phan Long dẫn đầu một phái đoàn hơn 80 người tham dự đựơc tổ chức tiếp rước vô cùng trọng thể với đoàn người dài hơn 2 cây số làm tiếng vang lớn ở Miền Trung.

V- Hội Thánh Minh Chơn Đạo

Từ 1933 đến 1946 Hội Thánh Minh Chơn Đạo với Tòa Thánh Ngọc Minh đặt tại ấp 7 (Giồng Bốm) xã Phong Thạnh Tây H. Giá Rai Tỉnh Bạc Liêu. Ngày 14 tháng 3 năm 1946, Pháp tấn công tiêu hủy Tòa Thánh Ngọc Minh. Mãi đến rằm tháng 10 al 1954 tái lập (hình 9) Tòa Thánh Ngọc Sắc tại ấp Xóm Sở Xã Hồ thị Kỷ H. Thới Bình T. Cà Mau.

Cạnh bên Tòa Thánh là Diêu Trì Bửu Điện. Đứng hàng thứ năm về số Thánh sở, Hội Thánh Có khoảng 47 thánh thất (hoại 2) phân bổ trong bốn tỉnh, Tập trung nhiều nhứt là tỉnh Cà Mau có 23.
1)- Thờ Quả Càn Khôn, trong Tòa Thánh nơi Bát Quái Đài. và thờ Tam Giáo và Tam Trấn thờ bằng bài vị.

*2)-Có 6 Thánh thất trước 1947 nguyên là Thánh tịnh của Tiên Thiên (1)-Bạch Chơn Đàn ở Hòa Tân Cà Mau, 2)-Nguyệt Cảnh Đàn ở Cài Đôi Vàm Cái Nước, 3)- Linh Thiên Đàn ở Trí Phải Thới Bình, 4)- Cửu Linh Châu xã Nguyễn Phích H. U Minh 5)-Huỳnh Long Cảnh ở Đá Bạc Trần văn Thời, 6)- Ngọc Diệu ở Tân Tiến H. Đâm Dơi.

3)- Tên Thánh thất: Hầu hết thánh sở đều được Ơn Trên đặt tên như: Bát quái Đồ Thiên, Linh Tiêu Điện, Thiên Lý, Bạch Chơn, Ngọc Bửu Quang V.vv.

4)-Hình thức: Đủ Tam đài. Giống như của phái Tiên Thiên

Thánh thất đặc biệt là Ngọc Minh , nơi đây , trước kia là nơi đặt Tòa Thánh trong 13 năm đầu, và hiện nay có (hình 11) đài kỷ niệm mặt trận Giồng Bốm ghi công của 121 thánh tử đạo Cao Đài MCĐ.*Thánh thất Bát Quái Đồ Thiên cũng không kém đặc biệt là do Ơn Trên dạy làm nơi qui hiệp các chi phái, đẹp về địa thế, về công sức đã xây dựng v.v.)

VI-Tòa Thánh Chơn Lý

Tòa Thánh Cao Đài Chơn Lý thành lập đầu tiên năm 1932 đã bị cháy hai lần. Tòa Thánh hiện nay xây cất lại năm 1956 tại Cầu Vỉ Mỹ Tho. Hội Thánh có một Tòa Thánh và một (13) Tiểu Tòa Thánh An Thái tại xã Nhơn Phúc H.An Nhơn Bình Định, có 40 thánh thất ở 15 tỉnh thành.

* Minh Chơn Lý phân chia sự phát triển đạo Cao Đài làm ba thời kỳ lớn. Các Thánh Sở Cao Đài cất vào thời kỳ 1 giũ theo kiễu Tam Đài cũ. Toà Thánh mới cất vào năm 1956 đã theo kiễu mới. Hình thức Tam đài của các Thánh sở MCL vì vậy không giống với Tòa Thánh của mình.
Năm 1955 Tòa Thánh Cao Đài Việt Nam tách từ MCL về xây dựng tại Bến Tranh Tiền Giang.
Đến năm 1961, một Tòa Thánh Cao Đài Việt Nam Bình Đức –Thiên Tòa Hoàng Đạo nữa được tách từ Cao Đài Việt Nam Bến Tranh về xây dựng tại Bình Đức Tiền Giang. Tòa Thánh nầy lại có nhiều thánh thất hơn ở Bến Tranh.

1)-Bát Quái Đài: Bát Quái Đài là phần trước Tòa Thánh, một tầng trệt thấp, nóc tròn tám cạnh xây trước Hiệp Thiên Đài có để nước làm dấu Thánh
2)- Châu Thiên Đài: tiếp theo Cửu Trùng Đài là Châu Thiên Đài, nơi thờ Đức Chí tôn và thập ngũ linh đăng. Phần hữu vi có một cái ngai phía dưới.

VII-Hội Thánh Cầu Kho Tam Quan

Đứng hàng thứ bảy về số lượng với 33 Thánh sở Cao Đài. Hội Thánh Cầu kho Tam Quan thành lập năm 1954 tại xã Tam Quan H. Hoài Nhơn tỉnh Bình Định. Hội Thánh (không gọi là Tòa Thánh vì hình thức tương đối nhỏ) xây dựng năm 1959. Bát Quái Đài thờ Quả Càn Khôn, không có 7 cái Ngai. Tỉnh Bình Định là tỉnh có nhiều Thánh sở Cao Đài Cầu Kho Tam Quan nhất với 20 thánh sở.

VIII-Hội Thánh Chiếu Minh (Long Châu )

Toà Thánh (Chiếu Minh) Long Châu được xây dựng năm 1956 tại xã Tân Phú Thạnh H. Châu Thành Tỉnh Cần Thơ nay là tỉnh Hậu Giang. Trong BQĐ thờ Thánh Tượng Thiên Nhãn (không có quả Càn Khôn). Cạnh Tòa Thánh có Diêu Trì Bửu Điện được Xây cất 1996 và Đền Đức Võ văn Phẩm, Nhị Thiên Giáo Chủ. Đứng hàng thứ tám, Hội Thánh hiện có 17 Thánh sở Cao Đài (6 cái hoại) gồm 16 Thánh Tịnh và một Tịnh Trường, tập trung nhiều nhất là Cần Thơ có 12 thánh sở.

IX- H.TH. Bạch Y Liên Đoàn Chân Lý

Hội Thánh Bạch Y có 14 thánh sở trực thuộc. Thành lập năm 1955. Ngày rằm tháng 2 năm 1958 làm lễ trí thạch xây dựng Thánh Tòa Ngọc Kinh tại xã Mông Thọ B, H. Châu Thành tỉnh Kiên Giang.Trong BQĐ không có thờ Quả Càn Khôn. Sát cạnh Thánh Tòa có Diêu Trì Bửu Điện thờ Đức Mẹ Diêu Trì Kim Mẫu.

1)-Phạm vi hoạt động hẹp: Ngoài mọt thánh thất Minh Tân Cao Tiên Đàn tại TP HCM, 13 thánh sở còn lại nằm trọn trong tỉnh Kiên giang, Trong đó có hai cái ngoài hải đảo thuôc H Kiên Hải

2)- Hiệp Thiên Đài Thánh Tòa: Khác với các Tòa Thánh khác, Hiệp Thiên Đài Thánh Tòa Ngọc Kinh có năm tháp lầu. Gồm có ba tháp bát quái và hai tháp thông thiên.Trong ba tháp bát quái có một tháp tròn hình tám cạnh cao hai tầng ở chính giũa bốn tháp trông rất đặc biệt thâm sâu. (gồm có 3 tháp bát quái : Thiên Hòang là bát quái Tiên Thiên; Địa Hòang là bát quái Hậu Thiên; Nhơn Hòang là bát quái Nhân Gian và 2 tháp Thông Thiên Đài của Hiệp Thiện tạo thành ngũ khí) Nhưng các Thánh Thất trực thuộc thường xây dựng HTĐ có hai tháp giống như các Hội thánh khác.
3)-Tên Thánh sở: Hầu hết tên thánh sở đều có chữ Đàn phía sau như Huyền linh Đàn, Bình Linh Đàn, Minh Tân Cao Tiên Đàn Đàn., Minh Vân Đàn, v.v.không theo tên địa phương,
4)-Quả Càn Khôn: Trong BQĐ Thánh Tòa Không có Quả Càn Khôn. Thánh Tượng Thiên Nhãn có thêm quả tim nhỏ phía dưới. Nhưng ở Thánh Thất dưới Thánh Tượng Thiên Nhãn không có quả tim
(hình 22) Thánh thất Hải Sơn xã Lại Sơn H.Kiên Hải Kiên Giang.

X-Thánh Sở Đơn Lập

Các Thánh sở Cao Đài đơn lập có 47 đơn vị phân phối rải rác 17 tỉnh thành, nhiều nhứt là Thành phố HCM có khoảng 12. Có nhiều nét đặc biệt nổi bật.
1)- Hoạt động liên giao rộng rãi với các chi phái: Có một số Thánh sở Cao Đài đơn lập hoạt động rất mạnh mẽ về chiều sâu và chiều rộng, có mối quan hệ liên giao với nhiều thánh sở khác ở nhiều địa phương, (Hình 23) Liên Hoa Cửu Cung Thiên Đạo Học Đường như CQPTGLĐĐ, Liên Hoa Cưủ Cung Thiên Đạo Học Đường, Nam Thành Thánh thất,Vỉnh Nguyên Tự, v,v..
2)- Hoạt động có chiều sâu đặc biệt:(hình 24) Thánh Đức Tổ Đình như Cơ Quan PTGL ĐĐ, Các Đàn Chiếu Minh chuyên tu tịnh, v.v.
3)-Nguồn gốc khởi nguyên: (hình 25) Như Vĩnh Nguyên Tự hiện nay là di tích còn lại của Chi Minh Đường . Tam Giáo Điện Minh Tân,là chi Minh Tân và là trụ sơ Cao Đài Thống Nhứt.
4)-Hình thức xây dựng: Mỗi Thánh sở một vẽ khác, có nơi có đủ tam đài, có nơi không đủ như CQPTGLĐĐ, có nơi có Điện thờ Phật Mẫu như Liên Hoa Cửu Cung, có nơi có Diêu Trì Bửu Điện như Nam Thành Thánh Thất.
Có nơi như (hình 26)Thánh Thất Bàu Sen thì xây cất rất đặc biêt theo hình chữ Vạn, v.v..
Có nơi thờ vừa hữu vi vừa vô vi như (hình 27) Cao Thượng Bửu Tòa
-*Thánh sở đơn lập: gồm Cơ Quan,Thiên Đạo học Đường, Thánh thât,Thánh Tịnh, Thánh Tòa, Bửu Tòa,Giáo Tòa,Chiếu Minh Vô Vi Tam Thanh,Tân Chiếu Minh, Cao Đài Thống nhất cũ,Đại Đồng Ngũ Vỉnh cũ., Cao Đài Việt Nam Bến Tranh, Cao Đài Việt Nam Bình Đức v.v..
-Bến Tre (+): nhà tu Trung Thừa ; -HTTGi (+) : Cơ sở Đạo; -MCL (+) : Trường Qui

Vào cuối năm 2003 năm đi khảo sát, trên toàn quốc có 37 tỉnh Thành có khoảng 1300 Thánh sở Cao Đài, của 9 Hội Thánh Cao Đài và một số thánh sở đơn lập. Trong đó, Tòa Thánh Tây Ninh có khoảng 465 thánh sở (kể cả ĐTPM). Điểm đặc biệt nhất là có các Điện Thờ Phật Mẫu đi kèm theo Thánh Thất. Tòa thánh Bến Tre thì có khoảng 251 thánh sở và các Nhà tu Trung thừa, Tòa Thánh Châu Minh có 127 thánh sở với phướng hùynh được treo liên tiếp suốt ngày đêm, thường ở vị trí rất sâu khó tìm. Trung Hưng Bửu Tòa có khoảng 61 thánh sở và 13 cơ sở đạo đồng thời có hơn 100 xã đạo..Tòa Thánh Ngọc Sắc thì có khoảng 47 thánh sở trong đó có 6 Thánh tịnh của Tiên Thiên.. Hội thánh Cầu Kho Tam Quan có khoảng 33 Thánh sở. Hội Thánh Chiếu Minh (Long Châu) có khoảng 17 thánh sở và Hôi Thánh Bạch Y có khoảng 14 thánh sở.

Ngày 29 tháng 3 năm 2006
Hà văn Phủ và Nguyễn Văn Tài